Ukraina – kraj o bogatej i burzliwej historii, którego ziemie na przestrzeni wieków należały do różnych państw i imperiów. Od powstania potężnej Rusi Kijowskiej, przez panowanie Litwy, Polski i Rosji, po współczesną niepodległość. Jak rozwijały się te tereny i jakie znaczenie mieli Kozacy oraz inne grupy etniczne w kształtowaniu tożsamości Ukrainy? Zapraszamy na historyczną podróż przez dzieje ziem ukraińskich.
Ruś Kijowska – początki potęgi
Ziemie dzisiejszej Ukrainy były jednym z najważniejszych ośrodków wczesnośredniowiecznej Europy Wschodniej. W IX wieku powstało państwo znane jako Ruś Kijowska, założone przez Waregów (wikingów), którzy zdominowali miejscowe plemiona wschodniosłowiańskie. Kijów, założony prawdopodobnie w V wieku, stał się stolicą i jednym z najważniejszych centrów handlowych na szlaku „z Waregów do Greków”, łączącym Skandynawię z Cesarstwem Bizantyńskim.
Pod panowaniem księcia Włodzimierza Wielkiego (980–1015) Ruś Kijowska przyjęła chrzest w 988 roku, co związało jej kulturę z chrześcijaństwem wschodnim. Włodzimierz zjednoczył wiele plemion, a jego następca, Jarosław Mądry, uczynił Ruś jednym z najlepiej zorganizowanych państw średniowiecznej Europy. Kultura, sztuka i piśmiennictwo rozwijały się w oparciu o tradycje bizantyjskie.
Ruś Kijowska prowadziła intensywne kontakty z innymi państwami średniowiecznymi, m.in. z Bizancjum, Bułgarią czy Skandynawią, co wpływało na rozwój handlu, kultury i religii. Wyrazem tych kontaktów były małżeństwa dynastyczne, jak to pomiędzy Jarosławem Mądrym a szwedzką księżniczką Ingigerę.
Upadek Rusi Kijowskiej rozpoczął się w XII wieku wskutek rozbicia dzielnicowego i najazdów mongolskich w XIII wieku. Ostateczny cios zadała inwazja Batu-chana w 1240 roku, kiedy to Kijów został doszczętnie zniszczony. Ziemie ukraińskie zostały podzielone między Złotą Ordę a księstwa ruskie.
Kozaczyzna – symbol wolności i walki
W XVI wieku na ziemiach ukraińskich pojawiła się fenomen Kozaczyzny. Kozacy zaporoscy, zamieszkujący dzikie stepy nad dolnym Dnieprem, zyskali sławę jako niezależni wojownicy. Ich głównym ośrodkiem była Sicz Zaporoska – twierdza, która stała się centrum militarno-politycznym Kozaków.
Kozacy byli nie tylko żołnierzami, ale także symbolem dążenia do wolności. Włączali się w konflikty z Tatarami, Turcją, Rzeczpospolitą i Rosją. W 1648 roku Bohdan Chmielnicki stanął na czele powstania przeciwko Rzeczypospolitej, domagając się większych praw dla Kozaków i ludności ruskiej. Powstanie zakończyło się ugodą perejasławską w 1654 roku, która podporządkowała Kozaków carowi Rosji.
Kultura kozacka pozostawiła trwały ślad w tożsamości Ukrainy. Kozacy byli bohaterami wielu legend, pieśni i opowieści, a ich tradycje przetrwały w folklorze i literaturze. Współcześnie Kozaczyzna jest ważnym elementem ukraińskiej narracji narodowej.
Lwów – miasto wielu kultur
Lwów, założony w XIII wieku przez księcia Daniela Halickiego i nazwany na cześć jego syna Lwa, od początku był miastem wielokulturowym. W XIV wieku miasto zostało wcielone do Królestwa Polskiego przez Kazimierza Wielkiego, co rozpoczęło okres intensywnego rozwoju. Lwów stał się ważnym centrum handlu, nauki i kultury, przyciągając Polaków, Ormian, Żydów i Niemców.
Miasto odgrywało kluczową rolę w handlu międzynarodowym, było znane z produkcji tkanin, wyrobów skórzanych i biżuterii. W XVI wieku powstało tam wiele ważnych instytucji, w tym pierwsze w Europie Wschodniej bractwo prawosławne.
Przez wieki miasto przechodziło z rąk do rąk – od Polski, przez Austrię, ZSRR, aż po współczesną Ukrainę. Dziś Lwów jest symbolem ukraińskiej tożsamości narodowej, a zarazem miejscem, gdzie historia różnych narodów pozostawiła niezatarte ślady. W architekturze miasta widoczne są wpływy gotyku, renesansu i baroku.
Ziemie ukraińskie w średniowieczu i nowożytności
W XIV wieku, po rozpadzie Rusi Kijowskiej, ziemie te znalazły się pod panowaniem Wielkiego Księstwa Litewskiego, a następnie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Polityka polonizacji i katolicyzmu budziła opór ludności ruskiej, co prowadziło do licznych powstań i napięć.
W XVIII wieku, po rozbiorach Polski, wschodnie ziemie ukraińskie znalazły się pod panowaniem Imperium Rosyjskiego, a zachodnie pod Austrią. Pod panowaniem rosyjskim Ukraina doświadczała brutalnych represji, w tym zakazu używania języka ukraińskiego. Z kolei Galicja, należąca do Austrii, stała się ważnym ośrodkiem ukraińskiego ruchu narodowego.
Podczas rewolucji przemysłowej w XIX wieku ziemie ukraińskie stały się ważnym regionem rolniczym i przemysłowym. Rozwój kolei, przemysłu wydobywczego i produkcji zboża przyczynił się do urbanizacji i wzrostu znaczenia gospodarczego tych terenów.
Walka o niepodległość
XX wiek przyniósł nowe wyzwania i szanse dla Ukrainy. Po rewolucji październikowej w Rosji w 1917 roku powstała Ukraińska Republika Ludowa, która jednak szybko została zlikwidowana przez bolszewików. W okresie międzywojennym zachodnie ziemie ukraińskie były częścią Polski, podczas gdy wschód wchodził w skład ZSRR.
Podczas II wojny światowej Ukraina była areną brutalnych walk, okupacji niemieckiej i sowieckiej. Po wojnie całe ziemie ukraińskie znalazły się w granicach ZSRR. W okresie radzieckim doszło do industrializacji, ale również do represji, jak Hołodomor – wielki głód lat 30. XX wieku.
W 1991 roku Ukraina ogłosiła niepodległość, co otworzyło nowy rozdział w jej historii. Od tego czasu kraj boryka się z wyzwaniami politycznymi, gospodarczymi i konfliktami, ale też rozwija swoje poczucie tożsamości narodowej.
Podsumowanie
Ziemie ukraińskie, od Rusi Kijowskiej po współczesność, miały burzliwą i fascynującą historię. Wpływy różnych kultur, religii i państw ukształtowały unikalną tożsamość tego regionu. Ukraina pozostaje dumna ze swojego dziedzictwa i kontynuuje walkę o swoje miejsce w historii Europy i świata.
Fot. AI
